...................يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا كُتِب عَلَيْكمُ الصيَامُ كَمَا كُتِب عَلى الَّذِينَ مِن قَبْلِكمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
دروژې مفهوم :
روږه د اسلام دريم رکن دي ٠ چه په عربي کي د صوم په نوم ياديږي ٠ او معنا ئې منع کيدل او چپ اوسيدل دي ٠ د ځينو مفسرينو د تفسيرنو سره سم ٠ په قران پاک کښي دا عبادت په ځينوځينو ځايو کښي د صبر په نوم ه ياد کړي دي ٠ چه معنا ئې ضبط نفس ، ثابت قدمي او استقلال ده
له دې معناوو څخه څرګنديږي ٠ چه د اسلام په ژبه او اصطلاح کښي روژه څه مفهوم لري ؟؟؟
روژه په حقيقت کښي د نفسي هوا او هوس او حيواني خواهشونو څخه د خپل ځان ساتل او د حرص او هوا په خطرناکو ځايو کښي د خپل ځان ثابت ساتل او دخپل نفس د ضبط نوم دي ٠
په عمومي ډول په روزانه استعمال کښي د نفساني خواهشونو او انساني حرص او هوا مظهر درې شيان دي خواړه ، چښل ، د نر او ښځي جنسي تعلقات ، له همدې شيانو څخه تر يوې ټاکلي مودې پوري د ځان ژغورلو او ساتلو نوم په شرعي اصطلاح کښي روژه ده ٠
ليکن په حقيقت کښي دې ظاهري خواهشونو سره د باطني خواهشونو او بديو څخه د زړه او ژبي محفوظ ساتل هم
د خواصو په عقيده د روږې په حقيقت کښي داخل دي
د روژې ابتدائې تاريخ
په هر حال په مشرکانه مذهبو نو کښي د روژې د ابتدا ئي او حقيقت اسباب هر څه وي هغه به وي
ليکن د اسلام روژه د خپلي ابتدأ او غايت په تشريح کي د خپلو پېروانو و کالت ته اړ او محتاج نه ده او داڅکه
چه اسلام په چګ اواز دا دعوا کوي
بسمه تعالی : يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا كُتِب عَلَيْكمُ الصيَامُ .........مسلمانانو ! روژه په تاسو داسي فرض سوه لکه څنګه
كَمَا كُتِب عَلى الَّذِينَ مِن قَبْلِكمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ.......................چي له تاسي څخه په لمړيو قامونو فرض کړه شوې د دي
........................................................................................له پاره چه تاسي فرهېزګاره شئی ٠
شهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَيِّنَتٍ..................د روژې مياشت هغه مياښت ده چه په هغه کښي
مِّنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَمَن شهِدَ مِنكُمُ الشهْرَ فَلْيَصمْهُ وَ مَن كانَ .....قرأن نازل سو چه د انسانانو د پاره ټول هدايت
مَرِيضاً أَوْ عَلى سفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكمُ الْيُسرَ ............د هدايت دليلونه او په حق او باطل کښي د فرق
وَ لا يُرِيدُ بِكمُ الْعُسرَ وَ لِتُكمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُكبرُوا اللَّهَ ..................په حيث راغی نوچاچه له تاسو څخه د روژې
عَلى مَا هَدَاكُمْ وَ لَعَلَّكمْ تَشكُرُونَ(185) بقره ...........................مياشت وليده له هغه دي دغه ټوله مياشت روژه ونيسي اوڅوک چه ناروغه وي يا په سفر کي وي هغه دي په نورو ورځو کښي ونيسي ٠ خدای اساني غواړي
او سختي نه غواړي د دې له پاره چه تاسي د روژې شمېر پوره کړاې سی او (داروژه ځکه فرض سوه )ددې له پاره
چه تاسي د خدای ددې هدايت په درکولو د هغه لوئې وکړئ د دې له پاره چه تاسو شکر وکړئ
محترمو مكرمو عزتمنو وروڼواوپتمنو خويندو:
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
دروژې دمباركي مياشتي خو هسي ډير فضيلتونه اوبركات په حديثو كي راغلي دي خو مونږ يي په دې ليكنه كي په لنډه توګه يو څو فضيلتونو ته اشاره كوو :
حضرت سلمان رضي الله عنه وايي چي دشعبان په پاي كي رسول الله صلى الله عليه وسلم مونږ ته داسي نصيحت وفرمايه چي: په تاسي يوه مياشت راتلونكي ده چي ډيره مباركه مياشت ده پدې مياشت كي يوه داسي شپه هم شته چي له زرو مياشتو نه غوره ده (دقدر شپه) . پالونكي څښتن ددې مياشتي روژې فرض كړي او پدې مياشت كي يي شپه په ولاړه تيرول (تراويح كول) دثواب شى ګرځولى .
پدې مياشت كي له چا سره نيكي كول لكه دنورو مياشتو دفرضو دومره ثواب لري. او په دې مياشت كي ديوه فرض اداكول لكه په نورو مياشتو كي داوياو فرضو داداكولو سره سمون خوري , دادصبر مياشت ده اودصبر بدله جنت ده, دامياشت له خلكو سره دغم خوړلو (له خلكو سره دنيكي كولو )مياشت ده .
پدې مياشت كي دمسلمانانو رزق زياتيږي , پدې مياشت كي چي څوك يوه روژه تي (روژه درلودونكي) ته افطاروركړي نو داڅه به يي له ګناهونو څخه دبښني اوددوزخ له اورڅخه دخلاصي لامل وي, اودروژه تي (روژه درلودونكي) هومره ثواب به وركول كيږي ,پداسي حال كي چي دروژه تي په ثواب كي به هيڅ كمى نه راځي .
صحابۀ كرامو عرض وكړ چي اې دخداي رسوله : په مونږ كي خو هر يو دومره ځواك نلري چي روژه درلودونكي ته افطار ورکړي؟ نو رسول الله صلى الله عليه وسلم وفرمايل چي: (پورتنى ثواب چاته په مړه خيټه تر ډوډۍ وركولو پوري ندى تړلى بلكه) كه څوك چا ته يوه خرما وركړي يا يو غړپ اوبه يا شړومبې وروڅښي هغه ته به هم خداي جل جلاله داثواب وركوي.
داداسي مياشت ده چي لومړنۍ برخه يي رحمت ده , منځنۍ برخه يي مغفرت ده اودپاي برخه يي له اورڅخه خلاصيدل دي . هرڅوك چي پدې مياشت كي دخپل غلام(خادم)بارسپك كړي (همكاري ورسره وكړي ) نو لوي پالونكى څښتن جل جلاله به هغه ته بښنه وكړي او ددوزخ له اوره به يي خلاص كړي .
څلور شيان ډير كوۍ : پدې كي لومړني دوه دالله تعالى درضا(خوښۍ) لپاره دي اووروستني دوه يي بيا هغه دي چي له هغو څخه ستاسي خلاصى نشته (ستاسي لپاره هرومروګڼل كيږي) .
لومړني دوه شيان دكومو له امله چي تاسي خپل پالونكى راضي كوۍ هغه1- دپاكي كليمې (اشهدان لااله الاالله واشهد ان محمدا رسول الله) او2-داستغفار(استغفرالله ربي من كل ذنب وتوب اليه) ډير ويل دي .اووروستني دوه يي 1-دجنت هيله كول او2-ددوزخ له اور څخه پناه غوښتل دي.
اوڅوك چي روژه دار ته اوبه وروڅښي نولوي خداي جل جلاله به ځما له حوض څخه (دقيامت په ورځ) هغه ته داسي اوبه وروڅښي چي بيا به جنت ته تر ننوتو پوري تږى نشي.
په يوه بل حديث كي بيا داسي فضيلت بيان شوى ( عن ابي هريرة رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم اذا دخل رمضان فتحت ابواب الجنة وغلقت ابواب جهنم وسلسلت الشياطين -وفي رواية ابواب الرحمة. بخاري ومسلم
ژباړه: له حضرت ابو هريرة رضي الله عنه څخه روايت دى چي رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمايلي -كله چي رمضان راشي نو دجنت دروازې پرانستل شي او ددوزخ دروازې وتړل شي او شيطانان (په ځنځيرونو كلك) وتړل شي . په يوه روايت كي دابواب الجنة په ځاي دابواب الرحمة تورى راغلى.
همداراز په يوه بل حديث شريف كي راځي چي (عن ابي هريرة رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم اذاكان اول ليلة من شهر رمضان :صفدت الشياطين ومردة الجن وغلقت ابواب النار فلم يفتح منها باب ,وفتحت ابواب الجنة فلم يغلق منها باب -وينادي مناد يا باغي الخير اقبل ويا باغي الشر اقصر ولِله عُتقاء من النار-وذلك كل ليلة . ترمذي ابن ماجه .
ژباړه: له حضرت ابو هريرة رضي الله عنه څخه روايت دى چي رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمايلي كله چي درمضان لومړۍ شپه شي نو شياطين او سركښ پيريان وتړ ل شي , اوددوزخ ټولي دروازې وتړل شي تردې چي يوه دروازه يي هم پرانستي نه پريښودل كيږي , اودجنت ټولي دروازې پرانستل شي تردې چي يوه دروازه يي هم تړلي نه پاتي كيږي اودالله تعالى چغه وهونكى چغي وهي چي: اي خير غوښتونكو رامخكي شۍ . او اي بد غوښتونكو ودريږي اومه رامخكي كيږۍ او دالله تعالى ډير بندګان له دوزخ څخه خلاصيږي (دبښني فيصله يي كيږي) اودا ټول څه درمضان په هره شپه كي كيږي.
په يوه بل روايت كي داسي راغلي ( عن ابي هريرة رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم كل عمل ابن آدم يضاعف الحسنة بعشر امثالها الى سبعمائة ضعف . قال الله تعالى الاالصوم فانه لي , وانا اجزي به يدع شهوته وطعامه من اجلي . للصائم فرحتان : فرحة عند فطر وفرحة عند لقاء ربه , ولخلوف فم الصائم اطيب عندالله من ريح المسك . والصيام جُنة . واذاكان يوم صوم احدكم فلا يرفث ولا يصخب , فان سابه احد او قاتله فليقل اني امرء صائم .
ژباړه : له حضرت ابو هريره رضي الله عنه څخه روايت دى چي رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمايلي چي: دهر امت دنيكۍ بدله له لسو ګونو تر اوو سوو ګونو پوري زياته وركول كيږي مګر الله تعالى فرمايلي دي چي روژه (له دې قانونه ځانګړي )ده ځكه چي (دادبنده لخوا )ماته (يوه تحفه ده) نو همدازه به يي اجراوثواب وركوم . ځما بنده ځما لپاره نفسي خواهش , خوړل او څښل بند كړي (ځكه به نو زه ددې سرښندني په پرتله هغه ته ثواب وركوم ) .
روژه دار ته دوه خوښۍ دي: يوه دافطار په مهال بله بيا دالله تعالى دليدلو په مهال . ځما دي لوړه وي چي دروژه دار دخُولې بوي دخداي جل جلاله په نزد تر مشكو هم غوره دى .
او روژه (پدې نړۍ كي دنفسي غوښتنو له بريد او په هغې نړۍ كي ددوزخ له اور څخه دځان ساتلو لپاره ) ډال دى . او كه له تاسي څخه ديو چا په كومه ورځ روژه وه نو ناوړه كړه او فحش ويناوي دي نه كوي .او كه څوك ده ته بد ووايي او يا جګړه ورسره وكړي نو دى دي ورته ووايي چي ځما روژه ده) .
له پورتني حديث څخه په ډاګه شوه چي داثوابونه هاله مسلمان ته وركول كيږي كله چي له ناوړه كړنو او فاحشوويناووڅخه ځان وژغوري . ځكه خو هم په يوه حديث كي راځي چي : (څوك چي روژه ونيسي او له ناوړو ويناوو اوناوړو كړنو څخه ځان ونه ژغوري نو دده دې هسي لوږي اوتندي ته خداي جل جلاله هيڅ اړتيا نلري ) .
د اخلاقو څخه مقصود د بندګانو په منځ کښي د حقوقو او فرائضو هغه تعلقات
دي چه دوی يې په خپلو منځو کښي کښي په يو بل باندي لري او د هغو د ادا
او پر ځاي کول د هر انسان د پاره يوازي مناسب نه بلکي ډېر ضروري کار
دی ، هر کله چه انسان دې دنيا ته راځي ، نو هغه ارومرو د دې دنيا د هر يو
شي سره لږ و ډېر تعلق پيدا کيږي او د همدې تعلق د فرض او وظيفې يعني
په ډېر ښه شان سره د دغه تعلق د حق ادا کولوته په اصطلاح اخلاق
وايی او يا په بل عبارت په ډير ښه شان سره د دغې فريضې ادا او پر ځای
کول اخلاق دي ، دغه بنده د خپل پلار او مور او اهل او عيال او خپلو او
خپلوانو دوستانو ، اشنايانو او نور د ټولو سره تعلقات لري ;بلکي د هر هغه
انسان سره تعلق لري چه هغه دده سره په يوه کوڅه ، يو کلي ،يو وطن ،
يو قوميت او جنسيت او يا په نورو شيانو کښي ورسره علاقه لري
او سربېره پر دې ، دئ د څارويو او ژويو سره هم تعلقات لري ، او د دغو
تعلقاتو په اثر د ژويو له خوا هم په انسان ځيني وظيفې ;و فرايض عائد کيږي
د دونیا ټولي خوښۍ او خوشحالۍ ، امن او امان او هوسایی د همدې اخلاقو مېوه او محصول دی
د قرآني اخــــــــــــــــــــلاقو فهرست:
رشــــــــــــــــــــــــــــــتیا ویل ، د دروغو غندنه ؛ دبې عمله علم ندمت ، عمومي عفو او بښنه ، توکل ، صبر ، شکر ،
په حـــق ټنګتیا ، د خدای په لار کښي ســــــــــــــــــــــــــــــر ورکول ، د سخاوت او خیرات حکم ، د بخل بد والی
دبد خرڅۍ او بې ځایه مصرف ممانعت ، د میانه روۍ تاکید ، د عزیزانو ، خپلوانو ، یتیمانو ، مســــــــــــــکینانو
او گاونډیانو سره نېکي ، مسافرو سوالګرو او غریبانو سره مرسته ، د مریانو او قیدیانو سره احســــــــــــــــــان
د فخر او غرور غندنه ، امانت داري ، د وعدې پرځای کول ، د عهد او قول تر سره کول ؛ د معاهدو احاظ ساتل ، صدقه او خیرات ، نېکي او ښې خبري کول ، په خلکو کښي د یو بل سره مینه پیداکول ، چاته بد رد نه ویل
چاته تکلیف نه رَسَوَلْ ، په بد نوم د چا نه یادول ، د والیدینو خدمت ، په ملاقاتونواو لیدنو کتنو کښي په خپلو
کښي یو بل ته د خیر او سلامتۍ دعاګاني کول ، حـــــــــق ویل ، انصاف خوښول ، په حقه شــــــــــاهدي ورکول
حق او شاهدي نه پټول ،
د دروغو د شاهدۍ په زړه د ګنهکارۍ اثر ؛ په نــــــــرمۍ سره خبــــــــــــــــــــــري کول
په مځکه نیغ نیغ نه ګرځېدل ، ســــــــــــوله غوښـــــــــــتل ، اتفاق او اتحاد ، ایماني ورور ولي ، حـــــــــلال خوړل
په خپل زیار گټه کول ، تجارت کول ، د ګداګرۍ څخه ممانعت کول ، خلکو نه د ښو خبرو تعلیم ورکول ، د بدو
خبرو څخه منع کول ، د اولاد د وژلو ، پــخپله دخــپل ځــان د وژلــــو او د بل چا په ناحقه د وژلو څخه ممانعت ،
د یتیم کفالت او د هغه د مال او جایداد په پاک نیت حفاظت کول او ساتل ، په کچ او تول کښي بې ایماني نه کول ، په ملک کښي د فســـــــــــــــــــــاد نه خپرول او بر پا کول ،
دبې شرمۍ د خبرو څخه د خلګو منع کول
د زنا حرمت ، سترګي کښته ساتل ، د چا کورته بې اجازې نه ورننوتل ، دستر اوحجاب دخیـــــــــــــانت غندنه ،
د سترګو او زړه څخه پوښتنه ، د ښو کارونو کول ، د عبثوکارونو او خبرو څخه ډډه کول ، د امانت او عهد رعایت ، ایثار ، تحمل ،د نورو معاف کول ، له دښمنانو څخه تېرېده ، د بد په مقابل کښي ښه کول ،
د قهر او غضب ندمت ، مناظره کوونکو او مخـــــــــــــــــــالفینو سره په خبرو او بحث کښي د آدابو لحاظ ساتل ،
د مشرکانو بتـــــــــــــــــــــانو ته بد نه ویل ،
په فیصله کښي عدل او انصاف ، ددښمنانو سره عدل او انصاف ، د صدقې او خیرات نه ورسته په خلکو د احسان بارولو بدي ، د فسق او فجورڅخه کرکه ، د زړه تقویٰ او پاکي ، پاک لمني ، د احسان ديادولو او بارولو
ندمت ، په تګ او ګرځېدو کښي د خپل وقار او متانت ساتل ، په مجلسونو کښي د ښو اخلاقو مراعــــــــــــــــــات
د ضعیفانو ، کمزورو ، او ښځو سره نېکي ، د خاوند اطاعت ، د ماینې د حق پر ځای کول ، د ناحقو قسمونو ندمت ، د چــــــــــــــــــــوغلۍ ،پېغور او د تـــــــــــــــــــــور پوری کولو ممانعت ، د ځان او کالیو پاکي او طهارت ،
د شرمگا هونو پټ ساتل ، سوالگر نه ترټل ، یتیمان نه ځورول ، د خدای د نعمت څرگندول ، غیبت نه کـــــــــــول،
بد گماني نه کول ، په ټولو رحم کـــــــــــــــول ، د ریا او نمایش څخه ډډه کول ، پـــــــور ورکول ، پــــور بخښل ،
د ســــــــــــــــــــــــــود او رشـــــــــــوت ممانعت ، ثـــــــــــــابت فدم اوسېدل ، د استقلال او شجاعت ستاینه
او د جنګ څخه د تېښتي او نامردۍ ندمت ، د شراب او قمار څخه ممانعت ، د وږو مـــــــــــــــــــــــــړول ،
د ظــــــــــــــــاهري او باطني هر ډول بې شرمۍ د خبرو څخه پرهیز کول ، بې غرضه نېکي کول ،
د مال او دولت سره مینه نه کول ، د ظلم څخه منع کول ، د خلګو سره بد مخي نه کول ، د گناه څخه ډډه کول ،
یو بل ته په حق د قایم اوسېدلو توصیه ، په معاملو کښي صداقت او دیانت کول
يادونه -په پورتني حديث كي په ځانګړي ډول هغه چا ته خبردارى دى څوك چي دروژې په مهال هم بد رد او ناوړه توري استعمالوي . همداراز هغه چاته هم لوي خبردارى دى چي په روژه كي جګړې كوي . داسي كسان ښايي دځانونو اصلاح وكړي هسي نه چي خداي مكړه كړى تكليف موپه اوبو لاهو شي .
لوي خداي جل جلاله دي په مونږ تاسو او دنړۍ په ټولو مسلمانانو روژه ښه تيره كړي. او لوي خداي جل جلاله دي دنيكو كارونو توفيق راپه برخه كړي . او لوي خداي جل جلاله دي زمونږ روژه مونږ ته دآخيرت لپاره زيرمه وګرځوي او خداي جل جلاله دي ثوابونه پرې راكړي . آمين ثم آمين يارب العلمين .
په دې مقدسو ايتو کي ټوله احکام ،تاريخ ،حقيقت او ماهيت ټول بيان سو
نو الله دي د دې روژې په برکت زمونږ په ملک کي ارامي ، قراري راولي ٠ او هم افغانان د قتل او قتل څخه لاس
واخلي ٠ او ضبطي نفس وکړي ٠ او بهترين انضباطان سي ٠
دروژې مفهوم :
روږه د اسلام دريم رکن دي ٠ چه په عربي کي د صوم په نوم ياديږي ٠ او معنا ئې منع کيدل او چپ اوسيدل دي ٠ د ځينو مفسرينو د تفسيرنو سره سم ٠ په قران پاک کښي دا عبادت په ځينوځينو ځايو کښي د صبر په نوم ه ياد کړي دي ٠ چه معنا ئې ضبط نفس ، ثابت قدمي او استقلال ده
له دې معناوو څخه څرګنديږي ٠ چه د اسلام په ژبه او اصطلاح کښي روژه څه مفهوم لري ؟؟؟
روژه په حقيقت کښي د نفسي هوا او هوس او حيواني خواهشونو څخه د خپل ځان ساتل او د حرص او هوا په خطرناکو ځايو کښي د خپل ځان ثابت ساتل او دخپل نفس د ضبط نوم دي ٠
په عمومي ډول په روزانه استعمال کښي د نفساني خواهشونو او انساني حرص او هوا مظهر درې شيان دي خواړه ، چښل ، د نر او ښځي جنسي تعلقات ، له همدې شيانو څخه تر يوې ټاکلي مودې پوري د ځان ژغورلو او ساتلو نوم په شرعي اصطلاح کښي روژه ده ٠
ليکن په حقيقت کښي دې ظاهري خواهشونو سره د باطني خواهشونو او بديو څخه د زړه او ژبي محفوظ ساتل هم
د خواصو په عقيده د روږې په حقيقت کښي داخل دي
د روژې ابتدائې تاريخ
په هر حال په مشرکانه مذهبو نو کښي د روژې د ابتدا ئي او حقيقت اسباب هر څه وي هغه به وي
ليکن د اسلام روژه د خپلي ابتدأ او غايت په تشريح کي د خپلو پېروانو و کالت ته اړ او محتاج نه ده او داڅکه
چه اسلام په چګ اواز دا دعوا کوي
بسمه تعالی : يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا كُتِب عَلَيْكمُ الصيَامُ .........مسلمانانو ! روژه په تاسو داسي فرض سوه لکه څنګه
كَمَا كُتِب عَلى الَّذِينَ مِن قَبْلِكمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ.......................چي له تاسي څخه په لمړيو قامونو فرض کړه شوې د دي
........................................................................................له پاره چه تاسي فرهېزګاره شئی ٠
شهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَيِّنَتٍ..................د روژې مياشت هغه مياښت ده چه په هغه کښي
مِّنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَمَن شهِدَ مِنكُمُ الشهْرَ فَلْيَصمْهُ وَ مَن كانَ .....قرأن نازل سو چه د انسانانو د پاره ټول هدايت
مَرِيضاً أَوْ عَلى سفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكمُ الْيُسرَ ............د هدايت دليلونه او په حق او باطل کښي د فرق
وَ لا يُرِيدُ بِكمُ الْعُسرَ وَ لِتُكمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُكبرُوا اللَّهَ ..................په حيث راغی نوچاچه له تاسو څخه د روژې
عَلى مَا هَدَاكُمْ وَ لَعَلَّكمْ تَشكُرُونَ(185) بقره ...........................مياشت وليده له هغه دي دغه ټوله مياشت روژه ونيسي اوڅوک چه ناروغه وي يا په سفر کي وي هغه دي په نورو ورځو کښي ونيسي ٠ خدای اساني غواړي
او سختي نه غواړي د دې له پاره چه تاسي د روژې شمېر پوره کړاې سی او (داروژه ځکه فرض سوه )ددې له پاره
چه تاسي د خدای ددې هدايت په درکولو د هغه لوئې وکړئ د دې له پاره چه تاسو شکر وکړئ
محترمو مكرمو عزتمنو وروڼواوپتمنو خويندو:
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
دروژې دمباركي مياشتي خو هسي ډير فضيلتونه اوبركات په حديثو كي راغلي دي خو مونږ يي په دې ليكنه كي په لنډه توګه يو څو فضيلتونو ته اشاره كوو :
حضرت سلمان رضي الله عنه وايي چي دشعبان په پاي كي رسول الله صلى الله عليه وسلم مونږ ته داسي نصيحت وفرمايه چي: په تاسي يوه مياشت راتلونكي ده چي ډيره مباركه مياشت ده پدې مياشت كي يوه داسي شپه هم شته چي له زرو مياشتو نه غوره ده (دقدر شپه) . پالونكي څښتن ددې مياشتي روژې فرض كړي او پدې مياشت كي يي شپه په ولاړه تيرول (تراويح كول) دثواب شى ګرځولى .
پدې مياشت كي له چا سره نيكي كول لكه دنورو مياشتو دفرضو دومره ثواب لري. او په دې مياشت كي ديوه فرض اداكول لكه په نورو مياشتو كي داوياو فرضو داداكولو سره سمون خوري , دادصبر مياشت ده اودصبر بدله جنت ده, دامياشت له خلكو سره دغم خوړلو (له خلكو سره دنيكي كولو )مياشت ده .
پدې مياشت كي دمسلمانانو رزق زياتيږي , پدې مياشت كي چي څوك يوه روژه تي (روژه درلودونكي) ته افطاروركړي نو داڅه به يي له ګناهونو څخه دبښني اوددوزخ له اورڅخه دخلاصي لامل وي, اودروژه تي (روژه درلودونكي) هومره ثواب به وركول كيږي ,پداسي حال كي چي دروژه تي په ثواب كي به هيڅ كمى نه راځي .
صحابۀ كرامو عرض وكړ چي اې دخداي رسوله : په مونږ كي خو هر يو دومره ځواك نلري چي روژه درلودونكي ته افطار ورکړي؟ نو رسول الله صلى الله عليه وسلم وفرمايل چي: (پورتنى ثواب چاته په مړه خيټه تر ډوډۍ وركولو پوري ندى تړلى بلكه) كه څوك چا ته يوه خرما وركړي يا يو غړپ اوبه يا شړومبې وروڅښي هغه ته به هم خداي جل جلاله داثواب وركوي.
داداسي مياشت ده چي لومړنۍ برخه يي رحمت ده , منځنۍ برخه يي مغفرت ده اودپاي برخه يي له اورڅخه خلاصيدل دي . هرڅوك چي پدې مياشت كي دخپل غلام(خادم)بارسپك كړي (همكاري ورسره وكړي ) نو لوي پالونكى څښتن جل جلاله به هغه ته بښنه وكړي او ددوزخ له اوره به يي خلاص كړي .
څلور شيان ډير كوۍ : پدې كي لومړني دوه دالله تعالى درضا(خوښۍ) لپاره دي اووروستني دوه يي بيا هغه دي چي له هغو څخه ستاسي خلاصى نشته (ستاسي لپاره هرومروګڼل كيږي) .
لومړني دوه شيان دكومو له امله چي تاسي خپل پالونكى راضي كوۍ هغه1- دپاكي كليمې (اشهدان لااله الاالله واشهد ان محمدا رسول الله) او2-داستغفار(استغفرالله ربي من كل ذنب وتوب اليه) ډير ويل دي .اووروستني دوه يي 1-دجنت هيله كول او2-ددوزخ له اور څخه پناه غوښتل دي.
اوڅوك چي روژه دار ته اوبه وروڅښي نولوي خداي جل جلاله به ځما له حوض څخه (دقيامت په ورځ) هغه ته داسي اوبه وروڅښي چي بيا به جنت ته تر ننوتو پوري تږى نشي.
په يوه بل حديث كي بيا داسي فضيلت بيان شوى ( عن ابي هريرة رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم اذا دخل رمضان فتحت ابواب الجنة وغلقت ابواب جهنم وسلسلت الشياطين -وفي رواية ابواب الرحمة. بخاري ومسلم
ژباړه: له حضرت ابو هريرة رضي الله عنه څخه روايت دى چي رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمايلي -كله چي رمضان راشي نو دجنت دروازې پرانستل شي او ددوزخ دروازې وتړل شي او شيطانان (په ځنځيرونو كلك) وتړل شي . په يوه روايت كي دابواب الجنة په ځاي دابواب الرحمة تورى راغلى.
همداراز په يوه بل حديث شريف كي راځي چي (عن ابي هريرة رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم اذاكان اول ليلة من شهر رمضان :صفدت الشياطين ومردة الجن وغلقت ابواب النار فلم يفتح منها باب ,وفتحت ابواب الجنة فلم يغلق منها باب -وينادي مناد يا باغي الخير اقبل ويا باغي الشر اقصر ولِله عُتقاء من النار-وذلك كل ليلة . ترمذي ابن ماجه .
ژباړه: له حضرت ابو هريرة رضي الله عنه څخه روايت دى چي رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمايلي كله چي درمضان لومړۍ شپه شي نو شياطين او سركښ پيريان وتړ ل شي , اوددوزخ ټولي دروازې وتړل شي تردې چي يوه دروازه يي هم پرانستي نه پريښودل كيږي , اودجنت ټولي دروازې پرانستل شي تردې چي يوه دروازه يي هم تړلي نه پاتي كيږي اودالله تعالى چغه وهونكى چغي وهي چي: اي خير غوښتونكو رامخكي شۍ . او اي بد غوښتونكو ودريږي اومه رامخكي كيږۍ او دالله تعالى ډير بندګان له دوزخ څخه خلاصيږي (دبښني فيصله يي كيږي) اودا ټول څه درمضان په هره شپه كي كيږي.
په يوه بل روايت كي داسي راغلي ( عن ابي هريرة رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم كل عمل ابن آدم يضاعف الحسنة بعشر امثالها الى سبعمائة ضعف . قال الله تعالى الاالصوم فانه لي , وانا اجزي به يدع شهوته وطعامه من اجلي . للصائم فرحتان : فرحة عند فطر وفرحة عند لقاء ربه , ولخلوف فم الصائم اطيب عندالله من ريح المسك . والصيام جُنة . واذاكان يوم صوم احدكم فلا يرفث ولا يصخب , فان سابه احد او قاتله فليقل اني امرء صائم .
ژباړه : له حضرت ابو هريره رضي الله عنه څخه روايت دى چي رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمايلي چي: دهر امت دنيكۍ بدله له لسو ګونو تر اوو سوو ګونو پوري زياته وركول كيږي مګر الله تعالى فرمايلي دي چي روژه (له دې قانونه ځانګړي )ده ځكه چي (دادبنده لخوا )ماته (يوه تحفه ده) نو همدازه به يي اجراوثواب وركوم . ځما بنده ځما لپاره نفسي خواهش , خوړل او څښل بند كړي (ځكه به نو زه ددې سرښندني په پرتله هغه ته ثواب وركوم ) .
روژه دار ته دوه خوښۍ دي: يوه دافطار په مهال بله بيا دالله تعالى دليدلو په مهال . ځما دي لوړه وي چي دروژه دار دخُولې بوي دخداي جل جلاله په نزد تر مشكو هم غوره دى .
او روژه (پدې نړۍ كي دنفسي غوښتنو له بريد او په هغې نړۍ كي ددوزخ له اور څخه دځان ساتلو لپاره ) ډال دى . او كه له تاسي څخه ديو چا په كومه ورځ روژه وه نو ناوړه كړه او فحش ويناوي دي نه كوي .او كه څوك ده ته بد ووايي او يا جګړه ورسره وكړي نو دى دي ورته ووايي چي ځما روژه ده) .
له پورتني حديث څخه په ډاګه شوه چي داثوابونه هاله مسلمان ته وركول كيږي كله چي له ناوړه كړنو او فاحشوويناووڅخه ځان وژغوري . ځكه خو هم په يوه حديث كي راځي چي : (څوك چي روژه ونيسي او له ناوړو ويناوو اوناوړو كړنو څخه ځان ونه ژغوري نو دده دې هسي لوږي اوتندي ته خداي جل جلاله هيڅ اړتيا نلري ) .
د اخلاقو څخه مقصود د بندګانو په منځ کښي د حقوقو او فرائضو هغه تعلقات
دي چه دوی يې په خپلو منځو کښي کښي په يو بل باندي لري او د هغو د ادا
او پر ځاي کول د هر انسان د پاره يوازي مناسب نه بلکي ډېر ضروري کار
دی ، هر کله چه انسان دې دنيا ته راځي ، نو هغه ارومرو د دې دنيا د هر يو
شي سره لږ و ډېر تعلق پيدا کيږي او د همدې تعلق د فرض او وظيفې يعني
په ډېر ښه شان سره د دغه تعلق د حق ادا کولوته په اصطلاح اخلاق
وايی او يا په بل عبارت په ډير ښه شان سره د دغې فريضې ادا او پر ځای
کول اخلاق دي ، دغه بنده د خپل پلار او مور او اهل او عيال او خپلو او
خپلوانو دوستانو ، اشنايانو او نور د ټولو سره تعلقات لري ;بلکي د هر هغه
انسان سره تعلق لري چه هغه دده سره په يوه کوڅه ، يو کلي ،يو وطن ،
يو قوميت او جنسيت او يا په نورو شيانو کښي ورسره علاقه لري
او سربېره پر دې ، دئ د څارويو او ژويو سره هم تعلقات لري ، او د دغو
تعلقاتو په اثر د ژويو له خوا هم په انسان ځيني وظيفې ;و فرايض عائد کيږي
د دونیا ټولي خوښۍ او خوشحالۍ ، امن او امان او هوسایی د همدې اخلاقو مېوه او محصول دی
د قرآني اخــــــــــــــــــــلاقو فهرست:
رشــــــــــــــــــــــــــــــتیا ویل ، د دروغو غندنه ؛ دبې عمله علم ندمت ، عمومي عفو او بښنه ، توکل ، صبر ، شکر ،
په حـــق ټنګتیا ، د خدای په لار کښي ســــــــــــــــــــــــــــــر ورکول ، د سخاوت او خیرات حکم ، د بخل بد والی
دبد خرڅۍ او بې ځایه مصرف ممانعت ، د میانه روۍ تاکید ، د عزیزانو ، خپلوانو ، یتیمانو ، مســــــــــــــکینانو
او گاونډیانو سره نېکي ، مسافرو سوالګرو او غریبانو سره مرسته ، د مریانو او قیدیانو سره احســــــــــــــــــان
د فخر او غرور غندنه ، امانت داري ، د وعدې پرځای کول ، د عهد او قول تر سره کول ؛ د معاهدو احاظ ساتل ، صدقه او خیرات ، نېکي او ښې خبري کول ، په خلکو کښي د یو بل سره مینه پیداکول ، چاته بد رد نه ویل
چاته تکلیف نه رَسَوَلْ ، په بد نوم د چا نه یادول ، د والیدینو خدمت ، په ملاقاتونواو لیدنو کتنو کښي په خپلو
کښي یو بل ته د خیر او سلامتۍ دعاګاني کول ، حـــــــــق ویل ، انصاف خوښول ، په حقه شــــــــــاهدي ورکول
حق او شاهدي نه پټول ،
د دروغو د شاهدۍ په زړه د ګنهکارۍ اثر ؛ په نــــــــرمۍ سره خبــــــــــــــــــــــري کول
په مځکه نیغ نیغ نه ګرځېدل ، ســــــــــــوله غوښـــــــــــتل ، اتفاق او اتحاد ، ایماني ورور ولي ، حـــــــــلال خوړل
په خپل زیار گټه کول ، تجارت کول ، د ګداګرۍ څخه ممانعت کول ، خلکو نه د ښو خبرو تعلیم ورکول ، د بدو
خبرو څخه منع کول ، د اولاد د وژلو ، پــخپله دخــپل ځــان د وژلــــو او د بل چا په ناحقه د وژلو څخه ممانعت ،
د یتیم کفالت او د هغه د مال او جایداد په پاک نیت حفاظت کول او ساتل ، په کچ او تول کښي بې ایماني نه کول ، په ملک کښي د فســـــــــــــــــــــاد نه خپرول او بر پا کول ،
دبې شرمۍ د خبرو څخه د خلګو منع کول
د زنا حرمت ، سترګي کښته ساتل ، د چا کورته بې اجازې نه ورننوتل ، دستر اوحجاب دخیـــــــــــــانت غندنه ،
د سترګو او زړه څخه پوښتنه ، د ښو کارونو کول ، د عبثوکارونو او خبرو څخه ډډه کول ، د امانت او عهد رعایت ، ایثار ، تحمل ،د نورو معاف کول ، له دښمنانو څخه تېرېده ، د بد په مقابل کښي ښه کول ،
د قهر او غضب ندمت ، مناظره کوونکو او مخـــــــــــــــــــالفینو سره په خبرو او بحث کښي د آدابو لحاظ ساتل ،
د مشرکانو بتـــــــــــــــــــــانو ته بد نه ویل ،
په فیصله کښي عدل او انصاف ، ددښمنانو سره عدل او انصاف ، د صدقې او خیرات نه ورسته په خلکو د احسان بارولو بدي ، د فسق او فجورڅخه کرکه ، د زړه تقویٰ او پاکي ، پاک لمني ، د احسان ديادولو او بارولو
ندمت ، په تګ او ګرځېدو کښي د خپل وقار او متانت ساتل ، په مجلسونو کښي د ښو اخلاقو مراعــــــــــــــــــات
د ضعیفانو ، کمزورو ، او ښځو سره نېکي ، د خاوند اطاعت ، د ماینې د حق پر ځای کول ، د ناحقو قسمونو ندمت ، د چــــــــــــــــــــوغلۍ ،پېغور او د تـــــــــــــــــــــور پوری کولو ممانعت ، د ځان او کالیو پاکي او طهارت ،
د شرمگا هونو پټ ساتل ، سوالگر نه ترټل ، یتیمان نه ځورول ، د خدای د نعمت څرگندول ، غیبت نه کـــــــــــول،
بد گماني نه کول ، په ټولو رحم کـــــــــــــــول ، د ریا او نمایش څخه ډډه کول ، پـــــــور ورکول ، پــــور بخښل ،
د ســــــــــــــــــــــــــود او رشـــــــــــوت ممانعت ، ثـــــــــــــابت فدم اوسېدل ، د استقلال او شجاعت ستاینه
او د جنګ څخه د تېښتي او نامردۍ ندمت ، د شراب او قمار څخه ممانعت ، د وږو مـــــــــــــــــــــــــړول ،
د ظــــــــــــــــاهري او باطني هر ډول بې شرمۍ د خبرو څخه پرهیز کول ، بې غرضه نېکي کول ،
د مال او دولت سره مینه نه کول ، د ظلم څخه منع کول ، د خلګو سره بد مخي نه کول ، د گناه څخه ډډه کول ،
یو بل ته په حق د قایم اوسېدلو توصیه ، په معاملو کښي صداقت او دیانت کول
يادونه -په پورتني حديث كي په ځانګړي ډول هغه چا ته خبردارى دى څوك چي دروژې په مهال هم بد رد او ناوړه توري استعمالوي . همداراز هغه چاته هم لوي خبردارى دى چي په روژه كي جګړې كوي . داسي كسان ښايي دځانونو اصلاح وكړي هسي نه چي خداي مكړه كړى تكليف موپه اوبو لاهو شي .
لوي خداي جل جلاله دي په مونږ تاسو او دنړۍ په ټولو مسلمانانو روژه ښه تيره كړي. او لوي خداي جل جلاله دي دنيكو كارونو توفيق راپه برخه كړي . او لوي خداي جل جلاله دي زمونږ روژه مونږ ته دآخيرت لپاره زيرمه وګرځوي او خداي جل جلاله دي ثوابونه پرې راكړي . آمين ثم آمين يارب العلمين .
په دې مقدسو ايتو کي ټوله احکام ،تاريخ ،حقيقت او ماهيت ټول بيان سو
نو الله دي د دې روژې په برکت زمونږ په ملک کي ارامي ، قراري راولي ٠ او هم افغانان د قتل او قتل څخه لاس
واخلي ٠ او ضبطي نفس وکړي ٠ او بهترين انضباطان سي ٠
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر